Τράπεζα Θεμάτων-Κεφάλαιο 1 & 2

Τράπεζα Θεμάτων, Κεφάλαιο 1 & 2

                                         ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

-Ο θαυμασμός και η απορία οδήγησαν τον άνθρωπο στη φιλοσοφική σκέψη.

 -Τη θέση ότι «η γνώση είναι ανάμνηση» διατύπωσε:

α. ο Σπινόζα

β. ο Χέγκελ

γ. ο Πλάτων

- Σε ποια από τις παρακάτω προτάσεις η λέξη «φιλοσοφία» χρησιμοποιείται κυριολεκτικά;

α. φιλοσοφία της εταιρείας μας είναι η διασφάλιση της ανταγωνιστικότητά της

β. το νέο πρόγραμμα σπουδών εισάγει μια διαφορετική φιλοσοφία

γ. η φιλοσοφία είναι σκέψη πάνω στην ίδια τη σκέψη και τις δυνατότητές της

δ. οι καιροί απαιτούν αλλαγή φιλοσοφίας

--Ο Βίτγκενσταϊν, ορίζοντας τη φιλοσοφία, ισχυρίζεται ότι αρχίζει με μια «διανοητική δυσφορία». Να εξηγήσετε σύντομα τι σημαίνει η φράση.

- Ο Σωκράτης παρομοιάζεται από τον Μένωνα με σελάχι της θάλασσας, που ηλεκτρίζει όποιον το πλησιάζει και το αγγίζει και ναρκώνει το μυαλό και το στόμα του ώστε να μην μπορεί να του απαντήσει. Να εξηγήσετε με συντομία τι σημαίνει η παρομοίωση.

-Ο θαυμασμός και η απορία, σύμφωνα με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, οδήγησαν τον άνθρωπο στη φιλοσοφική σκέψη.

«Σήμερα μόνο οι εγκληματίες τολμούν να βλάψουν άλλους ανθρώπους χωρίς να επικαλεστούν τη φιλοσοφία», αναφέρει ο Μούζιλ. Πώς συνδέεται αυτή η φράση με την καταχρηστική χρήση της λέξης «φιλοσοφία»;

-Οι νομιναλιστές φιλόσοφοι θεωρούν ότι οι καθολικές έννοιες δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν κατά κανέναν τρόπο

 Να καταγράψετε τους βασικούς κλάδους της φιλοσοφίας και να αντιστοιχίσετε καθέναν με ένα κεντρικό φιλοσοφικό   ερώτημα.

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, οι καθολικές έννοιες σχηματίζονται στον νου μας μέσω νοητικής αφαίρεσης.

Για τον Πλάτωνα, οι Ιδέες είναι πράγματα υπαρκτά, αιώνια και αμετάβλητα,που μπορούμε να γνωρίσουμε μόνο με τον νου και όχι με τις αισθήσεις.(μονάδες 10)

Νομιναλισμός ή ονοματοκρατία είναι η θεωρία σύμφωνα με την οποία:

α. οι καθολικές έννοιες δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν με κανένα τρόπο

β. οι καθολικές έννοιες υπάρχουν μόνο στον κόσμο των ιδεών

γ. οι καθολικές έννοιες προκύπτουν μέσα από νοητική αφαίρεση

δ. οι καθολικές έννοιες υπάρχουν ως χωριστές ιδιότητες

Η μετάφραση από μια γλώσσα στην άλλη είναι δυνατή, επειδή όλοι οιάνθρωποι μεταχειριζόμαστε τις ίδιες έννοιες.

Η μετάφραση από τη μια γλώσσα στην άλλη είναι δυνατή, επειδή δεχόμαστε ότι όλοι οι άνθρωποι μεταχειριζόμαστε περίπου τις ίδιες έννοιες και διαφοροποιούμαστε μόνο ως προς τις λέξεις.

Με τη γλώσσα δεν περιγράφουμε απλώς την πραγματικότητα, αλλά «κάνουμε» και διάφορα πράγματα, όπως όταν υποσχόμαστε, διατάζουμε,ευχόμαστε ή παρακαλούμε για κάτι.

Για τον Αριστοτέλη, οι καθολικές έννοιες είναι πράγματα ξεχωριστά, ανεξάρτητα από τον αισθητό κόσμο.

Όπως και πολλά άλλα φιλοσοφικά ερωτήματα, έτσι και το ερώτημα για το νόημα των λέξεων έχει απαντηθεί εδώ και πολλούς αιώνες ικανοποιητικά από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη

Η επιτελεστική λειτουργία της γλώσσας δίνει έμφαση στις λεκτικές πράξεις, στο γεγονός δηλαδή ότι με τη γλώσσα κάνουμε διάφορα πράγματα, όπως όταν υποσχόμαστε κάτι ή παρακαλούμε για κάτι.

 Ο Βίτγκενσταϊν υποστηρίζει τη θέση ότι «η πράξη είναι που δίνει στις λέξεις το νόημά τους».

 Η μετάφραση από μια γλώσσα στην άλλη είναι δυνατή, επειδή όλοι οι άνθρωποι μεταχειριζόμαστε τις ίδιες έννοιες.

 Για τον Αριστοτέλη οι Ιδέες είναι πράγματα υπαρκτά, ανεξάρτητα από τον αισθητό κόσμο, αιώνια και αμετάβλητα, που μπορούμε να γνωρίσουμε μόνο με τον νου και όχι με τις αισθήσεις

Για τον Αριστοτέλη, οι Ιδέες είναι πράγματα υπαρκτά, αιώνια και αμετάβλητα, που μπορούμε να γνωρίσουμε μόνο με τον νου και όχι με τις αισθήσεις.

Η πρακτική φιλοσοφία έχει ως αντικείμενο:

α. τη βαθύτερη υφή της πραγματικότητας

β. τη γνώση και τη δυνατότητα απόκτησής της

γ. τις αρχές που πρέπει να ρυθμίζουν τις πράξεις μας και μας καθοδηγούν στην οργάνωση της ζωής μας

δ. τους κανόνες της ορθής σκέψης

Η λογική ως κλάδος της φιλοσοφίας έχει ως αντικείμενο:

α. τη βαθύτερη υφή της πραγματικότητας

β. τη γνώση και τη δυνατότητα απόκτησής της

γ. τις αρχές που πρέπει να ρυθμίζουν τις πράξεις μας

δ. τους κανόνες της ορθής σκέψης

Η μεταφυσική ως κλάδος της φιλοσοφίας έχει ως αντικείμενο:

α. τη βαθύτερη υφή της πραγματικότητας

β. τη γνώση και τη δυνατότητα απόκτησής της

γ. τις αρχές που πρέπει να ρυθμίζουν τις πράξεις μας

Η αξιολογία ως κλάδος της φιλοσοφίας έχει ως αντικείμενο:

α. τη βαθύτερη υφή της πραγματικότητας

β. τη γνώση και τη δυνατότητα απόκτησής της

γ. τις αρχές που πρέπει να ρυθμίζουν τις πράξεις μας

 Τη θέση ότι «η γνώση είναι ανάμνηση» διατύπωσε:

α. ο Μαρξ

β. ο Πλάτων

γ. ο Αριστοτέλης

Η γνωσιολογία ως κλάδος της φιλοσοφίας έχει ως αντικείμενο:

α. τη βαθύτερη υφή της πραγματικότητας

β. τη γνώση και τη δυνατότητα απόκτησής της

γ. τις αρχές που πρέπει να ρυθμίζουν τις πράξεις μας

Η μελέτη του παρελθόντος και των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών που επικρατούν σε διάφορες ιστορικές στιγμές δεν προσφέρει τίποτε ιδιαίτερο στη φιλοσοφική έρευνα

Να αναδιατυπώσετε με συντομία την πλατωνική θεωρία των Ιδεών και τις ενστάσεις του Αριστοτέλη σε αυτή τη θεωρία.

Η μεγάλη εξέλιξη των επιστημών μέρες μας, έχει περιορίσει το πεδίο της φιλοσοφικής δραστηριότητας τόσο πολύ, ώστε η φιλοσοφία να μην υφίσταται πλέον.

 Η φιλοσοφία διευρύνει τον διανοητικό μας ορίζοντα με το να μας φανερώνει θεωρητικές και πρακτικές δυνατότητες που δεν είχαμε σκεφτεί προηγουμένως.

 Η φιλοσοφία γυρνά και ξαναγυρνά σε ερωτήματα που παραμένουν «ανοικτά» και τα οποία επιχειρεί να προσεγγίσει με τρόπο διερευνητικό.

Παρά τη μεγάλη εξέλιξη των επιστημών, η φιλοσοφία εξακολουθεί να υφίσταται στις μέρες μας ως μια διαφορετική εκδήλωση του πνεύματος

 Πώς μπορούμε να συλλάβουμε την έννοια «γενναιότητα»: α) σύμφωνα με τον Πλάτωνα και β) σύμφωνα με τους εμπειριστές φιλοσόφους.

Ένα επιχείρημα είναι έγκυρο, αν ισχύει ότι και οι προκείμενες είναι προτάσεις αληθείς και το συμπέρασμα συνάγεται αναγκαία από αυτές

 Αντικείμενο της λογικής είναι οι δυνατότητες, οι πηγές, τα είδη και οι μέθοδοι απόκτησης της γνώσης.

Ο Πλάτων υποστήριξε ότι οι Ιδέες είναι πράγματα υπαρκτά, ανεξάρτητα από τον αισθητό κόσμο, αιώνια και αμετάβλητα. Η θεωρία του αυτή ονομάζεται δυϊσμός.

 Το ερώτημα για το νόημα των λέξεων έχει απαντηθεί επαρκώς στον αιώνα που πέρασε από τη φιλοσοφία της γλώσσας.

Η λογική αποτελεί για τους περισσότερους φιλοσόφους κυρίως το όργανο της ορθής νόησης.

Για να είναι ένα λογικό επιχείρημα έγκυρο αρκεί μόνον οι προκείμενες να είναι αληθείς προτάσεις.

Στωικούς αποκαλούμε τους φιλοσόφους που δίδαξαν στην Ακαδημία την οποία είχε ιδρύσει ο Πλάτων

 «Ρrimum vivere, deinde philosophari» (=πρώτα να ζει κανείς και μετά να φιλοσοφεί): είναι ένα πολύ γνωστό λατινικό ρητό. «Η φιλοσοφία μας διδάσκει να ζούμε», υποστηρίζει, από την άλλη ο Μονταίν. Να διατυπώσετε τεκμηριωμένα τη δική σας θέση για τη σχέση της φιλοσοφίας με τη ζωή.

Να αναδιατυπώσετε με συντομία την πλατωνική θεωρία των Ιδεών και τις ενστάσεις του Αριστοτέλη σε αυτή τη θεωρία

Με τον Χέγκελ δίνεται έμφαση στη φιλοσοφία της ιστορίας και τονίζεται η σημασία της ιστορικής εξέλιξης στη φιλοσοφική σκέψη.

 Ο στρατηγός Ντε Γκολ, πρόεδρος της Γαλλίας την εποχή των γεγονότων του Μάη του ’68, αρνήθηκε να διατάξει τη σύλληψη του φιλοσόφου Ζαν-Πολ Σαρτρ που συμμετείχε στη φοιτητική εξέγερση. Επικροτείτε τη στάση του; Να τεκμηριώσετε με συντομία τη θέση σας.

Ένα επιχείρημα πρέπει να ξεκινά από ορισμένες προτάσεις και να καταλήγει σε ένα συμπέρασμα εντελώς άσχετο από τις αρχικές προτάσεις.

Η φιλοσοφία γυρνά και ξαναγυρνά σε ερωτήματα που παραμένουν «ανοικτά» τα οποία επιχειρεί να προσεγγίσει με τρόπο διερευνητικό

Τα φιλοσοφικά ερωτήματα συμπίπτουν ακριβώς με τα επιστημονικά ερωτήματα

Η τυπική λογική μπορεί να θεωρηθεί ως το σπουδαιότερο επίτευγμα του Πλάτωνα

«Το παλιό ρόδο υπάρχει μόνο ως όνομα, κρατάμε γυμνά ονόματα», γράφει ο Έκο στο μυθιστόρημά του Το όνομα του ρόδου. Να κατατάξετε την άποψή του σε μία από τις θεωρίες για το νόημα, παρουσιάζοντας συγχρόνως τις βασικές της θέσεις.

Ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν-Πολ Σαρτρ σε όλη του τη ζωή ασχολήθηκε δραστήρια με τα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα της χώρας του και της εποχής του. Αυτή η στάση του αιτιολογείται στο πλαίσιο της φιλοσοφικής του δραστηριότητας;

 Να τεκμηριώσετε με συντομία τη θέση σας Φιλοσοφία θα πει να βρίσκεσαι καθ’ οδόν», υποστήριξε ο Γιάσπερς. Να εξηγήσετε με συντομία τι σημαίνει η φράση.

Να υποστηρίξετε με συντομία ότι η φιλοσοφική δραστηριότητα είναι χρήσιμη και απαραίτητη στην εποχή μας.

Ποιες είναι οι ομοιότητες μεταξύ της θεωρίας του Αριστοτέλη και της θεωρίας των εμπειριστών για τις καθολικές έννοιες;

 Με ποια επιχειρήματα οι νομιναλιστές φιλόσοφοι απορρίπτουν την ύπαρξη των καθολικών εννοιών και πώς τα κρίνετε;

 «Είναι η πράξη που δίνει στις λέξεις το νόημά τους», γράφει ο Βίτγκενσταϊν. Να εξηγήσετε με συντομία τη θεωρία του, όπως αποτυπώνεται σε αυτή τη φράση.

 Στους κλάδους της φιλοσοφίας σήμερα δεν ανήκει:

α. η μεταφυσική

β. η αξιολογία

γ. η ψυχολογία

 Πώς, σύμφωνα με τους εμπειριστές φιλοσόφους, φτάνουμε στις καθολικές έννοιες; Να χρησιμοποιήσετε ένα παράδειγμα.

Πώς μπορούμε να συλλάβουμε την έννοια «γενναιότητα»: α) σύμφωνα με τον Πλάτωνα και β) σύμφωνα με τους εμπειριστές φιλοσόφους

 Να αναφέρετε τους τέσσερις (4) βασικούς στόχους της φιλοσοφικής δραστηριότητας, επεξηγώντας με συντομία τον καθένα από αυτούς

 Υπάρχουν πράγματα που τα θεωρούμε αυτονόητα. Πώς η φιλοσοφία ανατρέπει αυτή τη βεβαιότητα;

 Η φιλοσοφία, για την αρχαιοελληνική σκέψη, είναι, μεταξύ άλλων, και «τέχνη του βίου». Να εξηγήσετε με συντομία τι σημαίνει η φράση.

«Η λέξη “φιλοσοφία” σημαίνει κάτι που στέκει “πάνω” ή “κάτω” από τις επιστήμες, αλλά όχι “δίπλα” σ’ αυτές», υποστηρίζει ο Βίτγκενσταϊν. Να εξηγήσετε με συντομία τι σημαίνει η πρόταση.

Οι φιλόσοφοι μας καλούν να επιχειρήσουμε να αιτιολογήσουμε ακόμη και τις πιο βασικές μας πεποιθήσεις

  ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

 Το χαρακτηριστικό γνώρισμα που διαφοροποιεί τη στενότερη έννοια από την ευρύτερη καλείται ειδοποιός διαφορά.

Υπάλληλες λέγονται δύο έννοιες όταν η μία είναι γένος της άλλης (όπως π.χ. οι έννοιες «χριστιανός» και «ορθόδοξος

Το αμέσως ευρύτερο γένος μιας έννοιας το λέμε προσεχές γένος, ενώ το αμέσως στενότερο είδος προσεχές είδος.

 Η αριστοτελική λογική ασχολείται κατά κύριο λόγο με τη μελέτη μιας συγκεκριμένης μορφής επιχειρημάτων, των συλλογισμών.

Οι έννοιες «άσπρο-μαύρο» θεωρούνται από τη λογική ως αντίθετες, επειδή βρίσκονται στα άκρα μιας κλίμακας εννοιών έχοντας δηλαδή ανάμεσά τους άλλες ενδιάμεσες έννοιες όπως το γκρίζο, το πράσινο και γενικά όλη την χρωματική κλίμακα.

 Η αριστοτελική λογική ασχολείται με όλων των ειδών τις προτάσεις και όχι μόνο με αυτές που δηλώνουν γνώμες ή πεποιθήσεις, τις αποφαντικές ή δηλωτικές.

Η αριστοτελική λογική ασχολείται μόνο με προτάσεις που δηλώνουν γνώμες ή πεποιθήσεις και οι οποίες είναι δυνατόν να χαρακτηριστούν ως αληθείς ή ψευδείς.

Ο ακριβέστερος και συντομότερος τρόπος για να ορίσουμε μια έννοια είναι με το προσεχές γένος και την ειδοποιό διαφορά

 Αντιφατικές είναι δύο έννοιες, όταν η μία είναι άρνηση της άλλης, χωρίς να υπάρχει τίποτε ενδιάμεσο ανάμεσά τους, όπως λόγου χάριν οι έννοιες «αλήθεια» και «ψεύδος».

Πλάτος μιας έννοιας καλούμε το σύνολο των ομοειδών αντικειμένων που υπάγονται σε μια έννοια

 Βάθος μιας έννοιας καλούμε το σύνολο των ομοειδών αντικειμένων που υπάγονται σε αυτή την έννοια.

 Αντιφατικές είναι δύο έννοιες όταν:

α. βρίσκονται στα άκρα μιας κλίμακας εννοιών

β. ανάμεσά τους υπάρχουν άλλες ενδιάμεσες έννοιες

γ. η μία είναι άρνηση της άλλης, χωρίς να υπάρχει τίποτε ενδιάμεσο ανάμεσά τους

δ. έχουν ίδιο πλάτος και βάθος

Στον συλλογισμό «τα ψάρια δεν είναι θηλαστικά, τα δελφίνια είναι θηλαστικά,

άρα τα δελφίνια δεν είναι ψάρια» ο «μέσος όρος» είναι:

α. τα ψάρια

β. τα δελφίνια

γ. τα θηλαστικά

 Στον συλλογισμό «τα ψάρια δεν είναι θηλαστικά, τα δελφίνια είναι θηλαστικά, άρα τα δελφίνια δεν είναι ψάρια» ο «ελάσσων όρος» είναι:

α. τα ψάρια

β. τα δελφίνια  

γ. τα θηλαστικά

   Στον συλλογισμό «τα ψάρια δεν είναι θηλαστικά, τα δελφίνια είναι θηλαστικά, άρα τα δελφίνια δεν είναι ψάρια» ο «μείζων όρος» είναι:

α. τα ψάρια

β. τα δελφίνια

γ. τα θηλαστικά

Παράλληλες λέγονται οι έννοιες:

α. που η μία είναι γένος της άλλης.

β. έχουν το ίδιο πλάτος.

γ. συμπίπτουν ενμέρει στο πλάτος τους. . έχουν τελείως διαφορετικό πλάτος.

Στον συλλογισμό «όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί, ο Σωκράτης είναι άνθρωπος, άρα ο Σωκράτης είναι θνητός» η συλλογιστική πορεία είναι:

α. από το μερικό στο γενικό

β. από το γενικό στο μερικό

γ. από το μερικό στο μερικό  

 Στον συλλογισμό «όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί, ο Σωκράτης είναι άνθρωπος, άρα ο Σωκράτης είναι θνητός» ο «μέσος όρος» είναι:

α. η έννοια άνθρωπος

β. ο Σωκράτης

γ. η ιδιότητα του θνητού

 Στον συλλογισμό «οι γύπες είναι πουλιά, οι γύπες είναι σαρκοβόρα, άρα μερικά σαρκοβόρα είναι πουλιά» ο «μέσος όρος» είναι:

α. τα πουλιά

β. οι γύπες

γ. τα σαρκοβόρα

 Στον συλλογισμό «μερικοί άνθρωποι είναι φιλόσοφοι, ο Μιλτιάδης είναι άνθρωπος, άρα ο Μιλτιάδης είναι φιλόσοφος» το συμπέρασμα δεν συνάγεται αναγκαία από τις προκείμενες

 Ο συλλογισμός «κάθε άνθρωπος είναι θνητός, ο Σωκράτης είναι άνθρωπος, άρα ο Σωκράτης είναι θνητός» είναι παράδειγμα έγκυρου συλλογισμού.

 Επάλληλες λέγονται οι έννοιες που:

α. η μία είναι γένος της άλλης

β. έχουν το ίδιο πλάτος

γ. συμπίπτουν εν μέρει στο πλάτος τους

δ. έχουν τελείως διαφορετικό πλάτος

Στον συλλογισμό «τα ψάρια δεν είναι θηλαστικά, τα δελφίνια είναι θηλαστικά, άρα τα δελφίνια δεν είναι ψάρια» ο «μέσος όρος» είναι:

α. τα ψάρια

β. τα δελφίνια

γ. τα θηλαστικά

 Ποια είναι τα τρία (3) χαρακτηριστικά των συλλογισμών; Να δημιουργήσετε έναν δικό σας συλλογισμό του σχήματος:

Μ-Κ

Μ-Υ

Υ-Κ  

     

.

 Στον συλλογισμό «τα ψάρια δεν είναι θηλαστικά, τα δελφίνια είναι θηλαστικά,άρα τα δελφίνια δεν είναι ψάρια» ο «ελάσσων όρος» είναι:

α. τα ψάρια

β. τα δελφίνια

γ. τα θηλαστικά

Στον συλλογισμό «οι γύπες είναι πουλιά, οι γύπες είναι σαρκοβόρα, άρα μερικά

σαρκοβόρα είναι πουλιά» ο «μείζων όρος» είναι:

α. τα πουλιά

β. οι γύπες

γ. τα σαρκοβόρα

  Στον συλλογισμό «οι γύπες είναι πουλιά, οι γύπες είναι σαρκοβόρα, άρα μερικά σαρκοβόρα είναι πουλιά» ο «ελάσσων όρος» είναι:

α. τα πουλιά

β. οι γύπες

γ. τα σαρκοβόρα

 Σας δίνεται ο συλλογισμός:

Το νερό σταματάει τη δίψα

Η θάλασσα είναι νερό

------------------------------------------

Η θάλασσα σταματάει τη δίψα

Να αξιολογήσετε τον συλλογισμό ως προς την εγκυρότητά του.

.