Τράπεζα θεμάτων- Κεφάλαιο 3

Κεφάλαιο 3. Αναζητώντας τη γνώση

ΟΜΑΔΑ Α

ΘΕΜΑ Α1

1α		Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως προς την ορθότητά τους, γράφοντας τη λέξη «σωστό» ή «λάθος» δίπλα στον αριθμό που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση:
	1.	Αντικείμενο της γνωσιολογίας είναι οι δυνατότητες, οι πηγές, τα είδη και οι μέθοδοι απόκτησης της γνώσης
	2.	Από την παρατήρηση ότι οι αισθήσεις συχνά μας εξαπατούν είναι εύκολο να οδηγηθούμε στον σκεπτικισμό
	3.	Από την παρατήρηση ότι οι αισθήσεις συχνά μας εξαπατούν είναι εύκολο να οδηγηθούμε στον εμπειρισμό
	4.	Για τους σκεπτικιστές φιλοσόφους η γνώση την οποία αναζητούν οι επιστημονικές και φιλοσοφικές θεωρίες είναι κατά κύριο λόγο ανέφικτη
	5.	Οι φιλόσοφοι που υποστηρίζουν την άποψη ότι δεν διαθέτουμε ασφαλή κριτήρια για να αποφασίσουμε αν και πότε γνωρίζουμε κάτι αληθινά, αποκαλούνται σκεπτικοί ή σκεπτικιστές
	6.	Στην αρχαιότητα σκεπτικιστικές αμφιβολίες είχαν εκφραστεί ήδη από την εποχή των προσωκρατικών, των σοφιστών και του ίδιου του Σωκράτη
	7.	Οι σκεπτικιστές φιλόσοφοι δεν διατυπώνουν κανενός είδους αμφιβολία σχετικά με τη δυνατότητα για γνώση
	8.	Οι σκεπτικιστές φιλόσοφοι αμφισβητούν την ικανότητα του ανθρώπου να φτάσει σε βέβαιη γνώση
	9.	Οι σκεπτικοί φιλόσοφοι υποστηρίζουν πως διαθέτουμε ασφαλή κριτήρια για να αποφασίσουμε αν και πότε γνωρίζουμε κάτι στ' αλήθεια
	10.	Οι σκεπτικιστές φιλόσοφοι αμφισβητούν τη δυνατότητα για βέβαιη γνώση
	11.	Οι φιλόσοφοι που υποστηρίζουν την άποψη ότι διαθέτουμε ασφαλή κριτήρια για να σκεπτόμαστε, αποκαλούνται σκεπτικοί ή σκεπτικιστές
	12.	Η ψυχική γαλήνη, σύμφωνα με τους «πυρρώνειους» σκεπτικούς, επιτυγχάνεται μόνον αν δεχτεί κανείς ότι η γνώση που αναζητούν οι επιστημονικές και φιλοσοφικές θεωρίες είναι καθόλα εφικτή
	13.	Ακαδημαϊκούς αποκαλούμε τους φιλοσόφους που δίδαξαν στην Ακαδημία την οποία είχε ιδρύσει ο Πλάτων.
	14.	Στωικούς αποκαλούμε τους φιλοσόφους που δίδαξαν στην Ακαδημία την οποία είχε ιδρύσει ο Πλάτων
	15.	Ο Πλάτων απέδωσε ιδιαίτερη σημασία στη βεβαιότητα που του παρείχε το επιχείρημα «σκέπτομαι, άρα υπάρχω»
	16.	Όπως επισήμανε ο Ντεκάρτ, μπορεί κανείς να είναι σίγουρος για ένα πράγμα: ότι τη στιγμή που αμφιβάλλει για την αλήθεια οποιασδήποτε πεποίθησης, πρέπει να υπάρχει ο ίδιος για να αμφιβάλλει
	17.	Το νόημα του περίφημου επιχειρήματος «σκέφτομαι, άρα υπάρχω» είναι πως το υποκείμενο της σκέψης γνωρίζει με βεβαιότητα ότι υπάρχει τη στιγμή που σκέφτεται
	18.	Ο Ντεκάρτ παρομοιάζει τον φιλόσοφο ως «μοχθηρό δαίμονα»
	19.	Σύμφωνα με τον Ντεκάρτ, ο πανάγαθος και παντοδύναμος δημιουργός αποτελεί εγγύηση πως οι σαφείς και ευκρινείς ιδέες μας για τη φύση της πραγματικότητας δεν μας παραπλανούν
	20.	Κατά τους ορθολογιστές η γνώση μας προέρχεται κυρίως από τις αισθήσεις
	21.	Κατά τους ορθολογιστές η γνώση μας προέρχεται κυρίως από τον ορθό λόγο
	22.	Οι ορθολογιστές φιλόσοφοι δέχονται ότι η γνώση μας για τον κόσμο προέρχεται κυρίως από τις αισθήσεις και όχι από τον ορθό λόγο
	23.	Οι ορθολογιστές φιλόσοφοι δέχονται ότι η γνώση μας για τον κόσμο προέρχεται κυρίως/αποκλειστικά από τις αισθήσεις
	24.	Σημαντικός εκπρόσωπος της ορθολογιστικής προσέγγισης στην αρχαιότητα μπορεί να θεωρηθεί ο Πλάτων
	25.	Για τον Πλάτωνα η ανθρώπινη γνώση βασίζεται καταρχήν στην ανάμνηση των Ιδεών που η αθάνατη ψυχή έχει γνωρίσει πριν ενσαρκωθεί στο σώμα
	26.	Για τον Αριστοτέλη, η ανθρώπινη γνώση βασίζεται καταρχάς στην ανάμνηση των ιδεών, που έχει αντικρίσει η αθάνατη ψυχή, προτού ενσαρκωθεί στο σώμα
	27.	Κατά τους εμπειριστές η γνώση μας προέρχεται κυρίως από τον ορθό λόγο.
	28.	Κατά τους εμπειριστές η γνώση μας προέρχεται κυρίως από τις αισθήσεις
	29.	Εμπειριστικές απόψεις έχουν υποστηρίζει διάφοροι αρχαίοι φιλόσοφοι, όπως ο Αριστοτέλης και ο Επίκουρος
	30.	Σημαντικός εκπρόσωπος της ορθολογιστικής προσέγγισης στην αρχαιότητα μπορεί να θεωρηθεί ο Αριστοτέλης
	31.	Ο Αριστοτέλης πιστεύει πως προϋπόθεση για την επίτευξη επιστημονικής γνώσης αποτελεί η επαγωγική πορεία
	32.	Ο Αριστοτέλης πιστεύει πως προϋπόθεση για την επίτευξη γνώσης αποτελεί η παραγωγική πορεία
	33.	Ο Πλάτων πιστεύει πως προϋπόθεση για την επίτευξη γνώσης αποτελεί η επαγωγική πορεία, δηλαδή η μετάβαση από το μερικό και συγκεκριμένο στο γενικό και αφηρημένο
	34.	Ο Πλάτων πιστεύει πως η πορεία προς τη γνώση προϋποθέτει την επαγωγική μέθοδο σκέψης, τη μετάβαση δηλαδή του νου από το μερικό και συγκεκριμένο στο γενικό και αφηρημένο
	35.	Ο Αριστοτέλης πιστεύει πως η πορεία προς τη γνώση προϋποθέτει την επαγωγική μέθοδο σκέψης, τη μετάβαση δηλαδή του νου από το μερικό και συγκεκριμένο στο γενικό και αφηρημένο.
	36.	Ο Αριστοτέλης πιστεύει πως η πορεία προς τη γνώση προϋποθέτει την παραγωγική μέθοδο σκέψης, τη μετάβαση δηλαδή του νου από το μερικό και συγκεκριμένο στο γενικό και αφηρημένο
	37.	Εκπρόσωποι του εμπειρισμού στα νεότερα χρόνια είναι ο Λοκ και ο Μπέρκλεϋ
	38.	Βασικός εκπρόσωπος του εμπειρισμού στα νεότερα χρόνια είναι ο Λοκ
	39.	Σύμφωνα με τον Λοκ, ο νους δεν είναι τίποτε περισσότερο από ένας «άγραφος χάρτης»
	40.	Ο Βρετανός εμπειριστής Μπέϊκον ισχυρίζεται πως οι ιδέες μας δεν είναι έμφυτες, αλλά διαμορφώνονται στη βάση των εντυπώσεων που μας παρέχουν οι αισθήσεις
	41.	Ο Χιουμ πρεσβεύει ότι οι επαγωγικές γενικεύσεις έχουν πραγματική λογική ισχύ
	42.	Ο Ολλανδός φιλόσοφος Σπινόζα αναφέρεται συχνά ως εκείνος που συνέλαβε την πιο ακραία μορφή σκεπτικισμού
	43.	Η κριτική διδασκαλία του Καντ επιδιώκει να γεφυρώσει τον εμπειρισμό με τον ορθολογισμό
	44.	Για τον Καντ η εμπειρία προσφέρει το «υλικό» το οποίο θα επεξεργαστεί και θα αξιοποιήσει ο λόγος
	45.	Η κριτική διδασκαλία του Καντ για τη συνεργασία των αισθήσεων με τον ορθό λόγο επιδιώκει να γεφυρώσει τον λειτουργισμό με τον φυσικαλισμό
	46.	Η θεωρία του Καντ για την απόκτηση της γνώσης αποτελεί ως σήμερα αναγκαία αφετηρία για κάθε προσπάθεια συνθετικής αντιμετώπισης γνωσιολογικών προβλημάτων
	47.	Οι «καθαρές», αφηρημένες έννοιες της ποσότητας, της ποιότητας, της σχέσης και του τρόπου αποκαλούνται από τον Καντ εγγενείς μορφές της εποπτείας
		Να επιλέξετε και να γράψετε την ορθή απάντηση για καθεμιά από τις ακόλουθες ερωτήσεις:
	1.	Κατά τους σκεπτικιστές φιλοσόφους η βέβαιη γνώση: α. προέρχεται κυρίως από τον ορθό λόγο β. είναι μάλλον ανέφικτη γ. προέρχεται κυρίως ή αποκλειστικά από τις αισθήσεις
	2.	Σκεπτικοί ή σκεπτικιστές ονομάζονται οι φιλόσοφοι που: α. σκέπτονται σε βάθος κάθε φιλοσοφικό ερώτημα β. αποδέχονται ότι οι περισσότεροι άνθρωποι διαθέτουν ασφαλή κρίση γ. πιστεύουν ότι δεν είμαστε σε θέση να κρίνουμε ποιες εντυπώσεις και ποιες κρίσεις θα έπρεπε να εμπιστευόμαστε δ. πιστεύουν ότι διαθέτουμε ασφαλή κριτήρια για να αποφασίσουμε αν και πότε γνωρίζουμε την αλήθεια
	3.	Ο σκεπτικισμός ως φιλοσοφική θεώρηση: α. δέχεται την αξία της βέβαιης γνώσης β. αμφισβητεί την ανθρώπινη ικανότητα για απόκτηση βέβαιης γνώσης γ. υποστηρίζει ότι διαθέτουμε ασφαλή κριτήρια για να αποφασίσουμε αν και πότε γνωρίζουμε κάτι αληθινά
	4.	Ο σκεπτικισμός ως φιλοσοφική θεώρηση: α. δέχεται την αξία της βέβαιης γνώσης β. αμφισβητεί την ανθρώπινη ικανότητα για απόκτηση βέβαιης γνώσης γ. δέχεται τη δυνατότητα για εύρεση της αλήθειας
	5.	Οι αρχαίοι σκεπτικιστές φιλόσοφοι στο ερώτημα αν είναι δυνατή η γνώση δέχονται ότι: α. η γνώση είναι κάτι απολύτως εφικτό β. οφείλουμε να μην παίρνουμε θέση για τίποτα και να τηρούμε στάση ουδετερότητας γ. αμφισβητούν την άποψη ότι η γνώση είναι ανέφικτη δ. η εμπειρική παρατήρηση διασφαλίζει την αλήθεια των πεποιθήσεών μας
	6.	Η γνώση μας για τον κόσμο προέρχεται σύμφωνα με τον ορθολογισμό: α. αποκλειστικά από τις αισθήσεις β. κυρίως από τον ορθό λόγο γ. από τον Θεό
	7.	Κατά τους ορθολογιστές φιλοσόφους η γνώση μας για τον κόσμο α. προέρχεται κυρίως από τον ορθό λόγο β. είναι απολύτως ανέφικτη γ. προέρχεται κυρίως ή αποκλειστικά από τις αισθήσεις
	8.	Τη θέση ότι «η γνώση είναι ανάμνηση» διατύπωσε: α. ο Μαρξ β. ο Πλάτων γ. ο Αριστοτέλης
	9.	Τη θέση ότι «η γνώση είναι ανάμνηση» διατύπωσε: α. ο Μαρξ β. ο Χέγκελ γ. ο Πλάτων
	10.	Τη θέση ότι «η γνώση είναι ανάμνηση» διατύπωσε: α. ο Σπινόζα β. ο Χέγκελ γ. ο Πλάτων
	11.	Κατά τους εμπειριστές φιλοσόφους η γνώση μας για τον κόσμο: α. προέρχεται κυρίως από τον ορθό λόγο β. είναι μάλλον ανέφικτη γ. προέρχεται κυρίως ή αποκλειστικά από τις αισθήσεις δ. συμβάλλει στην αταραξία της ψυχής
	12.	Κατά τον εμπειρισμό η γνώση μας για τον κόσμο προέρχεται: α. αποκλειστικά από τις αναμνήσεις της αθάνατης ψυχής β. κυρίως από τις αισθήσεις μας γ. από τον ίδιο τον ορθό λόγο που εδρεύει στον νου δ. από τις έμφυτες στον νου μας ιδέες
	13.	Η γνώση μας για τον κόσμο προέρχεται σύμφωνα με τον εμπειρισμό: α. κυρίως από τις αισθήσεις β. κυρίως από τον ορθό λόγο γ. από τον Θεό
	14.	Ο Λοκ υποστήριξε την άποψη ότι: α. «το να υπάρχει κάτι συνίσταται στο να αντιλαμβάνεται ή να γίνεται αντιληπτό». β. ο νους δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένας «άγραφος χάρτης» (tabula rasa) γ. οι επαγωγικές γενικεύσεις δεν έχουν αληθινή λογική ισχύ δ. η εμπειρία προσφέρει το υλικό το οποίο θα επεξεργαστεί και θα αξιοποιήσει ο λόγος
		Αξιοποιώντας τις γνώσεις σας, να αντιστοιχήσετε τους φιλοσοφικούς όρους (στήλη Α΄) με δεδομένα της στήλης Β΄ Στήλη Α΄ Στήλη Β’ 1. Εμπειρισμός α. Η γνώση μας για τον κόσμο προέρχεται κυρίως ή αποκλειστικά από τις αισθήσεις 2. Σκεπτικισμός β. Η γνώση την οποία αναζητούν οι επιστημονικές και φιλοσοφικές θεωρίες είναι ανέφικτη 3. Ορθολογισμός γ. Η γνώση μας για τον κόσμο προέρχεται κυρίως από τον ορθό λόγο και τα βασικά της στοιχεία μπορούν να αναζητηθούν στον νου μας
		Αξιοποιώντας τις γνώσεις σας, να αντιστοιχίσετε τα ονόματα των φιλοσόφων (στήλη Α΄) με δεδομένα της στήλης Β΄ Στήλη Α΄ Στήλη Β’ 1. Μπέρκλεϋ α. «Το να υπάρχει κάτι συνίσταται στο να αντιλαμβάνεται ή να γίνεται αντιληπτό». 2. Ντεκάρτ β. «Σκέπτομαι, άρα υπάρχω». 3. Καντ γ. «Ο χώρος και ο χρόνος είναι εγγενείς μορφές εποπτείας· αποτελούν ανεξάρτητους από την εμπειρία τρόπους λειτουργίας της αντιληπτικής μας ικανότητας». 4. Λοκ δ. «Ο νους δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας άγραφος χάρτης στον οποίο αποτυπώνεται το υλικό της εξωτερικής και της εσωτερικής αίσθησης»
		Μονάδες  10
1β		Να αποδώσετε το φιλοσοφικό περιεχόμενο των όρων: σκεπτικισμός, αταραξία ψυχής, ισοσθένεια λόγων, «τρόποι» (Αρχαίοι Σκεπτικιστές),  ορθολογισμός (ρασιοναλισμός), προ-εμπειρική γνώση, έμφυτες ιδέες (Ντεκάρτ), εμπειρισμός, «άγραφος χάρτης» (Λοκ), εσωτερική αίσθηση- αναστοχασμός (Λοκ), στοιχειώδεις πεποιθήσεις ή ιδέες (Λοκ), θεμελιώδης και πρωταρχική γνώση (Λοκ),, υπερβατολογική γνώση, , εποπτείες (Καντ), εγγενείς μορφές εποπτείας (Καντ), κατηγορίες (Καντ), πράγματα καθεαυτά (Καντ).
		Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Α2

2α	1.	Πώς συνδέεται ο αρχαίος σκεπτικισμός με την επιδίωξη της «αταραξίας»;
	2.	Να αναδιατυπώσετε σύντομα τη βασική θέση του αρχαίου σκεπτικισμού
	3.	Να αναδιατυπώσετε σύντομα τις βασικές θέσεις του αρχαίου σκεπτικισμού
	4.	Ο σκεπτικισμός του Ντεκάρτ χαρακτηρίζεται με τα επίθετα «ακραίος» και «μεθοδολογικός». Να αιτιολογήσετε τους χαρακτηρισμούς
	5.	Να αναδιατυπώσετε το κεντρικό σκεπτικιστικό επιχείρημα του Ντεκάρτ
	6.	Να αναπτύξετε με συντομία το φιλοσοφικό περιεχόμενο της πρότασης του Ντεκάρτ «cogito, ergo sum» (=σκέφτομαί, [άρα] υπάρχω), με αναφορά και στη χρήση του συμπερασματικού ergo (=άρα)
	7.	Να αναδιατυπώσετε τα επιχειρήματα με βάση τα οποία ο Ντεκάρτ αποδεικνύει την ύπαρξη του Θεού
	8.	Να εξηγήσετε γιατί, σύμφωνα με ορισμένους φιλοσόφους, η απόδειξη για την ύπαρξη του Θεού καταρρίπτει τον μεθοδολογικό σκεπτικισμό του Ντεκάρτ
	9.	Να καταγράψετε τα βασικά επιχειρήματα των ορθολογιστών σχετικά με την πηγή της γνώσης
	10.	Πώς απαντούν οι εμπειριστές στον ισχυρισμό των ορθολογιστών ότι η γνώση μας για τον κόσμο δεν πηγάζει από τις αισθήσεις;
	11.	Πώς απαντούν οι εμπειριστές στον ισχυρισμό των ορθολογιστών ότι η γνώση μας για τον κόσμο πηγάζει από τον νου;
	12.	Ποια είναι η προσθήκη του Λοκ στην εμπειριστική συλλογιστική;
	13.	Τι θα σας απαντούσε ο Χιουμ αν τον διαβεβαιώνατε ότι ο ήλιος αύριο θα ανατείλει οπωσδήποτε;
	14.	Να δικαιολογήσετε τον χαρακτηρισμό της προσέγγισης του Καντ στο ζήτημα της πηγής της γνώσης ως συνθετικής
	15.	Με ποιον τρόπο ο Καντ υπερβαίνει το εμπόδιο της παθητικής αιτιολόγησης στη διαδικασία της μετατροπής μιας πεποίθησης σε γνώση;
		Μονάδες  12
2β
		Μονάδες 13