Κεφάλαιο 7, Εν. 1

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Β’ ΛΥΚ., ΚΕΦ. 7, ΕΝ. 1

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Μορφές πολιτικής οργάνωσης των ανθρώπινων κοινωνιών.

1.      Η ανάγκη συγκρότησης οργανωμένων κοινωνιών

Ο προβληματισμός για το θέμα αυτό εκκινεί από τις αναζητήσεις των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και τη γένεση των πρώτων δημοκρατικών θεσμών στην αρχαία Αθήνα. Προχωρά κατά το Μεσαίωνα με την ιδέα συγκρότησης μιας χριστιανικής πολιτείας και διαμορφώνεται ουσιαστικά από το 16ο-18ο αι με τη δημιουργία των εθνικών κρατών.

Οι δύο βασικές θεωρίες των φιλοσόφων στην αρχαία εποχή για την ανάγκη συγκρότησης των ανθρώπινων κοινωνιών:

·         Ο άνθρωπος είναι «κοινωνικό ζώο»(Αριστοτέλη Πολιτικά)

·         Η επιβίωση του ατόμου μέσα από την αντιμετώπιση των βασικών αναγκών με την ομαδική εργασία και τον καταμερισμό: προστασία από τα φυσικά φαινόμενα και τα ζώα, τροφή(Πλάτωνα, Πρωταγόρας).

Με την πάροδο του χρόνου  διαμορφώνονται ,  πόλεις  και κράτη(σταθερές οργανωτικές  δομές με τη βοήθεια του εμπορίου), όπου οι άνθρωποι:

·         συνεργάζονται και  συγκρούονται

·         διαμορφώνουν θεσμούς που εκφράζουν τις ηθικές τους αντιλήψεις με σημαντικότερο από αυτούς  το δίκαιο: το σύνολο των κανόνων που ρυθμίζουν με τρόπο υποχρεωτικό τις σχέσεις των μελών μιας οργανωμένης κοινωνίας.

·         επιδιώκουν τους στόχους τους με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι δυνατή η συνύπαρξη και η διακυβέρνησή τους, καθώς κάποιες ομάδες ή άτομα τείνουν να επιβάλλονται στις άλλες.

·         Διαχειρίζονται κινδύνους, πόρους, διευθετούν ειρηνικά τις μεταξύ τους διαφορές, ώστε να ευημερούν.

Αναζήτηση της ιδανικής πολιτείας - Ουτοπικά πρότυπα πολιτικής οργάνωσης

Η πολιτική φιλοσοφία προβάλλει ιδανικά πρότυπα – κάποτε ανέφικτα άλλοτε πιο ρεαλιστικά - και μας καλεί να τα πραγματοποιήσουμε. Δεν περιγράφει απλώς μορφές πολιτικής οργάνωσης όπως η Πολιτική επιστήμη.

Ο όρος ουτοπία χρησιμοποιείται από τον Τ. Μορ το 1516 σε τίτλο βιβλίου του, όπου περιγράφεται ένα νησί στο οποίο έχει επιτευχθεί η ανθρώπινη ευτυχία.

Ο σοφιστής Φαλέας, σύγχρονος του Σωκράτη,  πρότεινε ίση κατανομή των περιουσιακών στοιχείων μεταξύ των πολιτών, επειδή πίστευε πως η ατομική ιδιοκτησία αποτελεί φθοροποιό στοιχείο στη ζωή του ανθρώπου.

Η έννοια αυτή  προϋπάρχει στη πλατωνική Πολιτεία, όπου περιγράφεται το όραμα της αρμονικής και δίκαιης συνύπαρξης των πολιτών σε μια πολιτεία, όπου «οι φιλόσοφοι κυβερνούν» και «οι κυβερνήτες φιλοσοφούν». Αυτό το  μοντέλο οργάνωσης επιχείρησε να το εφαρμόσει, χωρίς επιτυχία,  στις Συρακούσες, εκπαιδεύοντας τον ηγεμόνα Διονύσιο  το Νεότερο.

Ο Αριστοτέλης άσκησε κριτική στην Πολιτεία του δασκάλου του Πλάτωνα και πρότεινε τη δική του Αρίστη Πολιτεία, όπου η αρμονία γίνεται κατορθωτή με το συνδυασμό δημοκρατικών και αριστοκρατικών στοιχείων, ενώ η ισότητα στηρίζεται στην αρχή της «προς ημάς» μεσότητας.

Το σημαντικότερο έργο χριστιανικής πολιτικής φιλοσοφίας είναι το «Περί Πολιτείας του Θεού»  του Αυγουστίνου, όπου η Ουράνια Πολιτεία αποτελεί τον ηθικά τέλειο κόσμο, ενώ η επίγεια δημιουργήθηκε από την επανάσταση του Εωσφόρου.

Αντίστοιχες αντιλήψεις της εποχής του Διαφωτισμού και των νεότερων Σ. Σιμόν και Φουριέ απέτυχαν επίσης.   

Το ιδεώδες ενός ριζικού μετασχηματισμού της κοινωνίας και η πραγμάτωση ηθικών ιδεωδών:

• στηρίζει το όραμα  κάποιας βαθύτερης ευτυχίας που στηρίζεται στη δικαιοσύνη
• αποτελεί το απόλυτο μέτρο και το σημείο  αναφοράς για την κριτική της αδικίας

Περιορισμός: δεν πρέπει να γίνει αναγκαστικά,  βίαια και χωρίς τη δημοκρατική συναίνεση των πολιτών η επιβολή της ιδανικής πολιτείας.

Κείμενα και εργασίες από το σχολικό βιβλίο.